Current. Briget Riley. 1964

Postanowiłam podjąć nie lada wyzwanie- znaleźć kogoś, kogo uznam za wartościowego przedstawiciela sztuki abstrakcyjnej. Jest to dla mnie trudne zadanie, bo właściwie odkąd pamiętam, wszystko, co nie było sztuką figuratywną, odstręczało mnie. Zdecydowałam się na przedstawienie malarza, który był pionierem op-artu, Victora Vasarelego (a właściwie Vásárhelyi Győző), prace którego miałam okazję zobaczyć na żywo i zrobiły na mnie niemałe wrażenie.

Op-art, jedna z nielicznych form abstrakcjonizmu, która budzi we mnie swego rodzaju podziw, jest kierunkiem w sztuce, który ma bezpośrednio oddziaływać na zmysł wzroku. Poprzez odpowiednie namalowanie czy narysowanie geometrycznych kształtów, widz ma wrażenie, że obraz się „porusza”, bądź daje złudzenie trójwymiarowości płótna. Moim zdaniem niesie to za sobą pewną wartość artystyczną. Wprawdzie w dobie komputerów właściwie każdy potrafi stworzyć tego rodzaju pracę, ale dlatego tym bardziej należy docenić człowieka, od którego to wszystko się zaczęło i który do tworzenia niesamowitych iluzji używał jedynie tradycyjnych technik malarskich.

Confetti. 1940

Etude lineaire

Pierwsze prace Vasarelego (mówię tu o twórczości z lat 1932-1935) zaliczyć należy do malarstwa figuratywnego, ale już tutaj można zauważyć wzmożone zainteresowanie artysty linią i geometrią. Większość tych prac zawiera podstawowe elementy i geometryczne struktury. Dobrym przykładem jest praca „Confetti” z 1940 roku- należy zwrócić uwagę na tło, które stanowi połączenie pointylizmu z iluzją. Konfetti, tworzące tło, układa się we wzory geometryczne (koła). Widać tu początek długiej drogi jaką przebył ten artysta, którego późniejsze prace skupiały się głównie na geometrii. Ten pierwszy okres jego twórczości nosi miano „wczesnej figuracji”.

Zebre. 1944

Zebry Vasarelego należą do najbardziej znanych prac malarza. To czarno białe zwierzę w paski jest syntezą kreatywnej podróży artysty od figury i natury do optycznej abstrakcji- stanowi to niejaki most pomiędzy malarstwem klasycznym i postmodernistycznym.  Ta seria powstawała w latach 1937-50. Zebra z 1944: zwierzę  w połączeniu z tłem jest ledwie dostrzegalne, zaznaczone jednak przez nieregularność linii. Staje się najlepiej zauważalne, gdy widz przesuwa się patrząc na obraz.

Drugi wyróżniający się okres w twórczości malarza został nazwany „wczesną abstrakcją” (1946-49), pochodzą z niego takie prace jak  Lom-lan wyróżniające się kubizującymi strukturami. Jak wskazuje nazwa okresu twórczości, Vasarely zaczął przechodzić od malarstwa figuratywnego do malarstwa abstrakcyjnego. Osobiście uważam te prace za niezbyt udane, ale najwyraźniej były koniecznym elementem na drodze artysty do tworzenia późniejszych, wyjątkowych dzieł. Lata 1949-52: Vasarely, zainspirowany pęknięciami pomiędzy kafelkami na ścianach stacji Denfert-rochreau w Paryżu, a dokładniej przez osobliwy sposób w jaki pęka szkło, stworzył prace nawiązujące do tego „zjawiska” (seria Denfert-cristal).  Jak widać te prace (np Yarkand 3) są już coraz bardziej zbliżone do op-art’u, do którego jesteśmy przyzwyczajeni, wyróżniają się bowiem geometrycznymi kształtami, które nawzajem się uzupełniają. Charakteryzują się one stałą kolorystyką (zachowaną głównie w czarno-białych barwach, chociaż zdarzały się wyjątki). W tym samym czasie powstała kolejna seria prac artysty- „belle- isle”, zainspirowana kamieniami przy plaży Belle-Isle-sur-Mer . Charakterystyczne obłe kształty stanowią nawiązanie do kamieni (Belle-Isle z 1951, praca bardzo zbliżona do prac z serii „Vega”, a więc coraz bliższa op-artowi „właściwemu”).

Yarkand 3. 1952

Belle Isle. 1951

W latach 1953-65 następuje okres czarno-biały,  punkt zwrotny w karierze malarza- to wtedy staje się naprawdę znany.  Powstają wtedy prace nawiązujące do twórczości Malewicza- Hommage a Malevitch. Na lata 1960-80 przypada seria „plastyczny alfabet”. Wzory umieszczone na płótnach, zosyały wyprowadzone z podstawowych figur geometrycznych- koła, trójkąta, kwadratu i ich wariacji. Artysta nadał im przeróżne kolory, których skale i odcienie stanowiły nieskończone możliwości (Orion-k, Folk-lor). Wrażenie trójwymiarowości artysta uzyskał w przypadku prac takich jak Torony- Nagy i Gestalt- Tri.

Torony Nagy. 1969

Gestalt-tri. 1978

Lata 1968-84 to kontynuacja trójwymiarowości w pracach, znajdziemy tu głównie kuliste kształty, bardzo charakterystyczne, sprawiające wrażenie migotania. Seria Vega (poniżej „Vega Nor” i „Vega multi”) zawiera dość hipnotyzujące, choć nie sprawiające wrażenia ruchu „kule” o wyrazistych „migoczących” barwach.

Vega multi. 1976

Vega nor

Tego typu malarstwo należy docenić. Może ono budzić podziw, zaskakiwać i „bawić oko”, mimo, że najczęściej nie przedstawia niczego konkretnego. Niezwykle ważną przedstawicielką tego kierunku w sztuce była także Briget Riley. Jej czarno-białe prace miały wywoływać w widzu wrażenie ruchu, a także skłaniać go do kwestionowania przedstawionej w obrazie perspektywy i wywoływać uczucie podobne do halucynacji spowodowanych użyciem substancji narkotyzujących. Innym interesującym przedstawicielem op-artu jest M.C. Escher (postać, której w przyszłości mam zamiar poświęcić więcej uwagi), chociaż jego styl znacznie się różni od wymienionych dotychczas autorów. Jego twórczość to nie tyle op-art, który opierał się w szczególności na liniach sprawiających wrażenie ruchu, co raczej przedstawione (najczęściej) na papierze iluzje i złudzenia optyczne. Op-art Vasarelego czy Riley jest dla oka szokiem i oszołomieniem, a  Escher zadaje oczom zagadki. Takie „zagadki” spotykamy także w pracach Arcimboldo, XVI-wiecznego malarza, czy Salvadora Dali (Łabędzie odbijające się w wodzie jako słonie).

Britannia. Briget Riley

Metamorphosis III. M.C. Escher

The Gardener. Arcimboldo

Łabędzie odbijające się w wodzie jako słonie. Salvador Dali.